Jojoba Bitkisi
JOJOBA BİTKİSİ
Az yetişen ancak sayısız alanda kullanılabilen bitkiler uluslar arası alanda daha çok değer buluyor bu bitkilerden birisi de;JOJOBA
Anavatanı Amerika'nın Arizona ve Kalifornia eyaletleri ile Meksika'nın Sonora Çölü olan, her zaman yeşil, 100-200 yıllık ömre sahip çalı formunda bir çöl bitkisidir. İlk olarak 1789 yılında İtalyan Rahip Clavijero tarafından tanımlanmıştır. Bizde ise keçifındığı olarak bilinmektedir.
1933 yılında tohumundaki mumun yapısına benzer yağın, diğer bitkilerdekinden farklı olduğu tespit edilmiştir.
600-1200m yüksekliklerde ve 1 dekar (1.000m2) alanda 175-200 bitki yetişebilmektedir. Ekiminden 3-4 yıl sonra faydanılabilmektedir. Toprak seçiciliği yoktur, çorak yerlerde büyüyebilir. Yıllık 500mm yağış, iyi bir verim için yeterlidir; 100mm’de az da olsa tohum verir, ancak bitki hiç susuz uzun yıllar yaşar. Litrede 7 gr yoğunlukta tuzlu suya dayanıklıdır. 60-90 cm boyu olduğu halde, iyi sulama ile 2-3 m boylanabilir. Kökleri ortalama 9-10 m derine iner; olgun bir jojoba bitkisinin kökü 20-25m derine inebilir.
Yağı zeytinyağına benzemektedir. Yüksek hız ve sıcaklıkta çalışan makineler için yağlayıcı madde olarak rafine edilmeksizin kullanım özelliğine sahiptir. Çok hassas makinelerin yağlanmasında kullanılabilecek kadar incedir. Uçak ve füze motorlarında kullanılabilen Jojoba yağı, otomobilde motor yağı olarak kullanıldığında, araç 200.000 km yol alabilmektedir. Bitkinin yağ elde edildikten sonra kalan küspesinde, %30-35 oranında protein bulunmaktadır.
Kalitesi nedeniyle hızla temel kozmetik maddesi haline de gelmiştir. Acılaşma ve bozulmaya karşı dayanıklı olması nedeniyle deri üzerinde hoş bir his oluşturmaktadır. Temel madde olarak Jojoba kullanılmış şampuan, saç besleyicileri, saç spreyleri, vücut ve banyo yağları, el losyonları, nemlendiriciler, güneş yağları, makyaj temizleyicileri, rujlar, temizleme kremleri gibi birçok ürün Amerika ve Avrupa ülkelerinde satılıyor.
Jojoba Türkiye hariç hemen bütün komşularımızda (ki 1984 - 1985 yıllarında ilk ürünleri almaya başlamışlardır) ve birçok ülkede yetiştiriliyor. ABD'de oldukça büyük popülaritesi bulunan bitkinin bu ülkede derneği bile mevcut. Amerika’da 1985 yılında ‘stratejik bitki’ ilan edilen jojoba, gıdadan tekstile; savunma, ilaç, boya, otomotiv ve kağıt sektöründen sanayi ve kozmetiğe kadar binlerce üründe kullanılabiliyor. (Kaynak.www.ankara.edu.tr)
Başta A.B.D., İsrail ve Meksika olmak üzere Avustralya, Arjantin, Brezilya, Paraguay, Venezuella, Libya, Mısır, Sudan, Kuveyt, Hindistan, Nijerya, Kenya, Japonya ve Avrupa Birliği Ülkeleri, Jojoba yetiştiriciliği konusunda her türlü imkanı değerlendirmektedir. Hatta Japonya iklimi elvermediği için jojobayı kendi topraklarında üretememesine karşın, Amerika ve Meksika’da bu bitkiyi üreten tarım alanlarını satın almış durumda...
Jojoba bitkisi de Türkiye tarımı için alternatif olabilecek bir ürün. Yapılan araştırmalar, jojoba üretimi için Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki fakir ve çorak arazileri uygun ekim alanları olarak gösteriyor. Ülkemizde Jojoba ile ilgili çalışmalar çok yenidir. 1981 yılında Adana’da bir Jojoba bahçesine sahip olan Sami Dinkçioğlu, Jojoba’nın ülkemizde yaygınlaşması için uzun yıllar çalışmıştır. Ayrıca her yıl erozyonla 500-600 milyon ton toprak kaybettiğimizi de düşünürsek, bu bitkiyi yetiştirmekle kurak ve çorak topraklarımızı da erozyondan böylece korumuş oluruz. (Araştırma: Ankara Üniversitesi Dr.Mücahit Taha Özkaya)
Artık görüldüğü gibi bir ürün estetik özelliğinden çok faydalanıldığı alanların çokluğu ile değerlendiriliyor ve stratejik olarak kabul ediliyor. Sanırız JOJOBA da bu ünvanları çoktan hak etmiş bitkilerden biri.....
1933 YILINDA, TOHUMUNDAKİ MUM TABİATINDAKİ YAĞIN, DİĞER BİTKİLERDEKİ YAĞLAR-DAN FARKLI OLDUĞU ve KAŞALOT ADLI SPERM BALİNANIN YAĞINA DENK OLDUĞU KEŞFEDİLMİŞTİR.
2 nci DÜNYA SAVAŞI İLE BİRLİKTE ÖNEMİ ARTMIŞTIR, ANCAK ÇALIŞMALAR 1972’DE İLAN EDİLEN DENİZ MEMELİLERİNİ KORUMA ANLAŞMASININ BALİLALARIN AVLANMASINI KISIT-LAMASI İLE YOĞUNLAŞMIŞTIR.
BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ
TOHUMLARINDA %50 ORANIN-DA YAĞ BULUNMAKTADIR.
BİR JOJOBA BİTKİSİNDEN;
5 YAŞINDA 500 g,
12 YAŞINDA 2.500 g,
25 YAŞINDA 14.000 g TOHUM ELDE EDİLİR.
JOJOBA BİTKİSİ GÖLGEDE 35-45oC GİBİ EKSTREM ÇÖL SICAKLIKLARI-NA DAYANIKLIDIR.
YILLIK 500mm YAĞIŞ, İYİ BİR VERİM İÇİN YETERLİDİR; 100mm’DE AZ DA OLSA TOHUM VERİR, ANCAK BİTKİ HİÇ SUSUZ UZUN YILLAR YAŞAR.
SU, ÇİÇEK ve TOHUM İÇİN GEREKİR.
600-1200m YÜKSEKLİKLERDE YETİŞMEKTEDİR.
TOPRAK SEÇİCİLİĞİ YOKTUR, ÇORAK YERLERDE YETİŞİR.
LİTREDE 7g YOĞUNLUKTA TUZLU SUYA DAYANIKLIDIR.
60-90cm BOYU OLDUĞU HALDE, İYİ SULAMA İLE 2-3m BOYLANABİLİR.
ÇALI FORMUNDA; HERDEM YEŞİL; YAPRAKLARI KALIN, DERİMSİ, MAVİMSİ YEŞİL RENKTE, MEYVE-LERİ KAHVE RENGİNDE YERFISTIĞI-NA BENZER BİR ÇÖL BİTKİSİDİR.
100-200 YILLIK ÖMRÜ VARDIR.
KISA SÜRELİ (-5)-(-9)oC DÜŞÜK SICAKLIKLARA DAYANIKLIDIR.
KÖKLERİ ORTALAMA 9-10m DERİNE İNER; OLGUN BİR JOJOBA BİTKİSİ-NİN KÖKÜ 20-25m DERİNE İNEBİLİR.
BU, JOJOBA’YA, KURAGA DAYANIKLILIK ÖZELLİĞİ SAĞLAR.
AYRICA EROZYON İLE MÜCADELEDE MÜKEMMEL BİR BİTKİDİR.
ANTEPFISTIĞI GİBİ İKİ EVCİKLİDİR; YANİ ERKEK AĞAÇ ve DİŞİ AĞAÇ DİYE İKİ TİPİ VARDIR.
TOHUMLARDAN ERKEK VEYA DİŞİ ÇIKMA ORANI YAKLAŞIK %50’DİR.
BU YÜZDEN TOHUM EKİMİNDE, HER ÇUKURA 4 TOHUM KONUR.
DİŞİ VE ERKEK BİTKİLERDE ÇİÇEKLERİN SÜRGÜN ÜZERİNDEKİ GÖRÜNÜMÜ...
JOJOBA ÇİÇEKLERİ YABANCI TOZLANIR; TOZLANMA RÜZGAR, BÖCEK ve KUŞLARLA OLUR.
BAHÇE TESİSİNDE ERKEK/DİŞİ ORANI 1/5 VEYA 1/7 OLMALIDIR.
JOJOBA, TOHUM VEYA YARI ODUN ÇELİKLERİ İLE ÇOĞALTILIR.
KALİFORNİYA’DA 1.5 x 3m ARALIK-LA DİKİLMEKTEDİR.
1 DEKAR (1.000m2) ALANDA 175-200 BİTKİ YETİŞİR. BU İSE 1 DEKAR ALANDAN 125-450kg TOHUM ve 75-225kg YAĞ ANLAMINA GELMEKTE-DİR.
JOJABA BİTKİSİNİN YAPRAKLARINDAN MOZOT ELDE EDİLEBİLİR.GELECEKTE ENERJİ KAYNAKLARI BİTMEYE YÜZ TUTTUĞUNDA ŞİMDİDEN ÇOKCA YETİŞTİRİLİRSE ÇOK FAYDASI OLACAKTIR.