KOMPOST

KOMPOST �lkemiz topraklarında uzun yıllar tarım yapılması, yeterli yağış olmaması, y�ksek yaz sıcakları ve organik g�brelemenin yeterince yapılmaması nedeniyle organik madde yetersizliği g�r�lmektedir.Sera toprağında ortalama % 5-10 d�zeyinde organik madde olması arzu edilmektedir. Ancak yapılan analizlerde seralarımızın %90'nında organik madde azlığı g�r�lmektedir. Organik Maddenin azlığında; bitkiler toprakta yeteri kadar k�k oluşturamaz, k�klerin havalanması yetersiz olur, bitki besin elementleri etkin şekilde alınamaz ve sonu� olarak verim d�ş�kl�ğ� meydana gelir. �nlem olarak seralara her 3-4 yılda bir 8-10 ton/da. �iftlik g�bresi verilmesi gerekir. �iftlik g�bresinin pahalı olması, temininde g��l�kler yaşanması nedeniyle heryıl verilmesi zorlaşmaktadır. B�yle durumlarda işletmede oluşan bitki atıklarının toplanıp par�alandıktan sonra kompostlaştırılıp tekrar toprağa kazandırılması b�y�k �nem kazanmaktadır. Temiz bir �evre ve s�rd�r�lebilir �retim i�in işletmede oluşan hert�rl� organik materyalin uygun bir yerde toplanıp nemli ortamda �zeri kapatılarak bekletilmesi durumunda kompost oluşmaktadır. Oluşan kompost �iftlik g�bresine yakın organik g�bre olma �zelliği ve besin maddeleri i�ermesi nedeniyle toprak verimliliği bakımından �ok �nemlidir. Organik materyaller (ağa� dalları, yapraklar, hasat sonrası serada oluşan bitki atıkları vb.) bir yerde toplanır. Toplanan organik materyaller makine ile k��k par�alara ayrılır. Par�alara ayrılmış organik maddeler katlama yapılarak yığınlanır Katlama yapılırken her kat arasına bir miktar taze �iftlik g�bresi veya �re g�bresi ilave edilir. Bu işlem yanmayı hızlandırır ve kompostun besin değerini arttırır. Oluşturulan yığın zaman zaman karıştırılarak havalandırılır. Oluşturulan yığın nemlendirilerek (damlama boruları �ekilebilir) beklemeye bırakılır.Yaklaşık 3-4 ay i�erisinde kompost kullanıma hazır hale gelir. Yetiştireceğiniz t�r ve yetişme yeri hakkında bilgi verirseniz belki daha �ok tardımcı olabiliriz MANTAR YETİŞTİRME YERLERİ: Mantar yetiştirme yerleri başlangı�tan beri değişim g�sterdiği gibi bu g�nde �eşitlilik arz eder. Esas olan mantarın ekolojik isteklerin cevap vermektir. A�ıkta yetiştiricilik: Bilindiği gibi mantarların asıl kaynağı doğadır. Pleurotus, shiitake gibi mantarların yetiştiriciliği dışında,ağa� g�lgesi, hasır ve branda gibi korunaklardan yararlanarak mevsime bağlı olarak a�ıkta mantar yetiştirile bilinir. Bu t�r yetiştiriciliğin nemli b�lgeler dışında ekonomik olması beklenemez. Mağara ve t�neller: İster tabii olarak oluşmuş olsun ister insanlar tarafından a�ılmış olsun mağara ve t�nellerde yapılan �retim a�ıkta �retime g�re daha g�venlidir. Ekolojik fakt�rler kısmen kontrol altındadır. Ancak konulacak kompost tun ihtiyacına cevap verecek �l��lerde hava giriş ve �ıkışına elverişli delik veya bacaların konulması gerekir. Soğuk hava depoları: Meyve ve sebze depolayan soğuk hava depolarının boş kaldığı ilkbahar ve yaz aylarında mantar yetiştirile bilinir. Bu yerlerin mantar �retiminde kullanılmasının iki �nemli avantajı vardır. Birincisi bu binaların �ok iyi yalıtıldığı ve hazır klima sisteminin olması. İkincisi iptidai olarak mantar �retimi yapan k��k �reticilerin genellikle yaz aylarında �retim yapmamaları nedeniyle �retimdeki azalma fiyatları y�kseltmektedir. Seralar: Yazları fazla sıcak ge�meyen b�lgelerde seraların �reri yalıtılarak mantar �retiminde kullanıla bilinir . Bodrum, kiler, bira ve şaraphane mahzenleri, k�mes, ahır, depo vb. boş binalar: Bu t�r yerlerde k��k değişikliklerle mantar �retimine elverişli alanlar haline getirmek m�mk�n olmaktadır. Son yıllarda, binaların kullanılmayan bodrum katlarında �retim yapan işletmelerin sayısı hızla artmaktadır. Bu t�r işletmelerin kompost hazırlamaya elverişli yerleri olmadığından ve esasen mesken yerlerinde kompost hazırlama aşamasında �ıkacak amonyak kokusu nedeniyle izin verilmediği i�in hazır kompost kullanmaktadırlar. Bu yetiştirme yerleri bu g�nk� �retimde �nemli bir yere sahip olduğu gibi gelecek dede bu �nem daha da artacaktır. Ş�phesiz, daha �nce belirttiğimiz ısıtma –soğutma, nemlendirme ve havalandırma şartlarını sağlayan d�zenlemelerin yapılması ve bunların ekonomik olarak işletile bilinir olması başarıyı doğrudan doğruya etkileyecektir. Modern mantar işletmeleri: Son olarak modern mantar işletmelerinden s�z ederken, konular biraz ayrıntılı olarak ele alınmaya �alışılacaktır. Bir mantar �reticisinin , entegre bir işletmeye d�n�şme aşamasında ihtiyacı olan t�m bilgiler verilerek bu yayına bir mantarcılık el kitabi �zelliği kazandırılmaya �alışılacaktır. Modern işletmeler �nceki sayılan mantar �retim yerlerinden olduk�a farklıdır. �zel olarak bu ama� i�in tesis edilmişlerdir ve �evre koşulları denetim altındadır. Bunun i�in işletme b�y�kl�ğ�, kapasitesi ve yetiştirme sistemi, yatırım miktarına ve Pazar olanaklarına g�re �ncelikle tespit edilir ve plan proje yapılır. Plan �iziminde esas, işletmede bulunması �ng�r�len �niteler ve bunların kapasitesidir. İşletmenin yer se�iminde şu �zellikler aranmalıdır. - işletme kurulacak yerin iskan alanı dışında olması. - Ulaşım, elektrik ve su sorununun bulunmaması. - Hammadde ve iş g�c�n�n kolay temin edile bilinir olması, kompost atıklarının değerlendirilebileceği yerlerin bulunması. - Pazarlama olanaklarının bulunması ve bu olanakların genişlemesi halinde buna paralel kapasite artırımına elverişli bir arazi olması. Bir mantar işletmesinde : Hammadde depo yeri: Mantar �retiminde kullanılan sap-saman nın devamlı bulunabilmesi ve ucuza temini bakımından mevsiminde satın alınması gerekir. Buna g�re yıllık �retim kapasitesi tespit edildikten sonra gerekli olan yıllık hammadde miktarına g�re hammadde deposu planlanmalıdır. Bir saman balyası 50x50x100cm boyutlarında olup 20-25 kg ağırlığındadır ve �st �ste 12-15 kat yerleştirile bilinir. Kompost platformu : Sap ve samanın ıslatılarak fermantasyona tabi tutulduğu bu alan beton kaplı olmalı, soğuk ve r�zgarlı b�lgelerde kurumayı engellemek i�in yanlarına duvar �r�lmeli, �s kısmı �atı ile �rt�lmelidir. Bir ton kompost i�in 6-8 m2 ihtiyacı g�z �n�ne alınarak yeterli alan hesap edile bilinir. Kolaylıkla temizlenebilmesi , ıslatma ve kompostlaştırma esnasında tabanda sızan suyun tabanda birikmesini engellemek ve sızan g�breli suyun tekrar kompost a ilave edilebilmesi i�in kompost platformu bir tarafa doğru hafif meyilli olmalı ve meyil tarafında bir şerbet �ukuru yapılmalıdır. K��k işletmelerde beton bir zeminde bu işlem g�r�le bilinir. Ancak fazla yağış alan b�lgelerde, yağış sırasında kompost u korumak i�in naylon bir �rt� kullanmak gerekir. Bu esnada da kompost un havasız kalmaması i�in �rt�n�n komposttun hava alabileceği şekilde �rt�lmesi veya uzun s�re �rt� altında bırakılmaması gerekmektedir. Katkı maddeleri depolama yeri: Kompost hazırlamada gerekli olan kimyasal g�breler, kepek vs. gibi katkı maddelerini muhafaza etmek i�in bir depoya ihtiya� vardır. Past�rize odası : Birinci fermantasyon dediğimiz kompostlaştırma işleminin bitiminden sonra, kompost i�erisindeki zararlı ve mantarlara rakip olabilecek organizma ve mikroorganizmaların yok edilmesi ve komposttaki besin maddelerinin mantar tarafından alına bilinir hale sokulması i�in 60 C0 de ve kompostlaştırma s�resine bağlı olarak 3- 10 g�n s�re ile kompost tun bekletildiği odadır. Bu oda ısı kalıbının �nlenmesi amacıyla duvarları ve tavanı �ok iyi yalıtılmalıdır. Taban kısmına i�eriye buhar verebilecek şekilde delikli borular yerleştirilir. Past�rizasyon esnasında a�ığa �ıkan CO2 ve amonyak gazının dışarıya atılabilmesi i�in past�rize odasında havalandırma sisteminin kurulması ve havalandırma kapasitesinin past�rize odasına yerleştirilecek kompost miktarına g�re hesap edilmesi gerekir , ayrıca taze hava giriş kısmına filtre yerleştirilmelidir. Buhar �nitesi t�m odadaki sıcaklığın 70-80 C0 ye �ıkabilecek kapasitede d�ş�n�lmeli ve projelendirilmelidir. Zira ayni oda �rt� toprağı sterilizasyon un dada kullanıla bilinir. Misel aşılama yeri (Ekim odası): Past�rizasyon işlemi bitmiş kompost a tohumluk miselin karıştırıldığı, ekildiği bu oda , past�rizasyon odası ile misel gelişme odalarının veya �retim odalarının arasında yer alır. Misel geliştirme odaları: İşletme tipine ve yetiştirme odalarının b�y�kl�ğ�ne g�re planlanır. Genellikle bir yetiştirme odasının yarısı b�y�kl�ğ�ndedir. 5 yetiştirme odası i�in bir misel geliştirme odası yeterlidir. Misel geliştirme odasında 24 C0 sıcaklık ve % 80-90 nem bulunması gerekir. Bunun i�in dış duvar , tavan ve kapılar yalıtımlı olmalıdır. Bu odada ısıtma ve havalandırma sistemleri yapılmalıdır. Yetiştirme odaları : Son aşamada kompost un tutulduğu ve hasadın yapıldığı odalar yetiştirme odalarıdır. Bu odaların b�y�kl�k ve sayısı işletme kapasitesine ve amaca bağlı olarak değişmektedir. �retim odalarının dış duvarları yalıtılmış, ısıtma, soğutma , nemlendirme ve havalandırma sistemleri ile donatılmış olmalıdır. Oda sıcaklığı 16-18 C0 de nem %80-90 tutulabilecek şekilde ayarlanmalıdır. Isıtma sırasında oda neminin aşırı şekilde d�şmesini �nlemek i�in y�ksek sıcaklıkta ısıtmadan ka�ınılmalıdır. Isıtma borularında kızgın buhar yerine sıcak su dolaştırılarak ve ısıtma y�zeyi biraz daha geniş tutularak bu sağlana bilinir. Sobalı ısıtmalarda soba �zerine su konularak , nem takviyesi yapılmalıdır. Misel �n gelişme odası olmayan yani �n gelişmeyi ve �retimi ayni odada ger�ekleştiren işletmelerde oda sıcaklığı 24-26 C0 ye kadar y�kseltilecek şekilde projelendirme yapılmalıdır. �retim odalarında iyi bir havalandırma d�zeni kurularak i�eride biriken CO2 ve zararlı gazların dışarıya atılması ve dışardan taze hava alınması sağlanmalıdır. Diğer odalar: İhtiyaca ve isteğe bağlı olarak ; paketleme.soğuk muhafaza, kurutma, konserveleme, ila� muhafaza, depo, idari birimler gibi �niteler ile iş�i soyunma odaları, tuvalet, kazan ve klima odaları , vs. odalar bir işletmede yer alacaktır Basit bir mantar işletme binası planı MANTAR �RETİM AKIŞI VE İŞLETME TİPLERİ Diğer bitkilerin yetiştirilmesinde olduğu gibi mantar yetiştirilebilmesi i�inde Tohuma(misel) , yetiştirme ortamına ve yetiştirilecek olan mantarın isteklerine uygun �evre şartlarına ihtiya� vardır. Bunu biraz daha a�acak olursak mantar yetiştiriciliği i�in gerekli olan unsurları ş�yle sıralayabiliriz 1. 1. yetiştirilecek olan mantarın miseli (tohumu) 2. 2. yetiştirilecek olan mantarın beslenmesine uygun olarak hazırlanmış kompost (her t�r i�in uygun besin maddeleri ile zenginleştirilmiş besin ortamı) 3. 3. uygun ekoloji (uygun sıcaklık, nem, CO2/O2 oranı Bir Mantar işletmesinde akış şeması ş�yledir. aşamaların tamamını veya bir kısmını kapsamasına g�re mantar işletmeleri �� tipte oluşur 1. T�m aşamaları b�nyesinde bulunduran işletmeler Misel Kompost �retim Pazarlama �rt� toprağı Pazarlama Bu tip işletmeler, B�y�k işletmeler olup, kendi misellerini ,kompost ve �rt� topraklarını , kendileri hazırlayarak mantar �retimi yaparlar.Daha fazla bilgi birikimi, teknoloji ve yatırıma gerek duyulur. 2.Misel i Tohum) dışardan alan işletmeler Misel Kompost �retim Pazarlama �rt� toprağı Pazarlama Bu t�r işletmeler kompost ve �r� topraklarını kendi işletmelerinde hazırlayıp,dışardan sadece misel(tohum )alarak �retim yapan işletmelerdir. Orta b�y�kl�kteki işletmeler bu tarz �retim yaparlar. 3.Sadece �retim yapan işletmeler Misel Kompost �retim Pazarlama �rt� toprağı Pazarlama Kompost ve miseli Konularında ihtisaslaşmış olan firmalardan satın alarak mantar �reten işletmeler bu guruba girerler. Kompost ve miseli ayrı ayrı firmalardan aldıkları gibi ayni firmadan ekilmiş kompost olarak alabilirler. MANTAR YETİŞTİRİCİLİĞİ 1. Misel �retimi: Morfolojik bakımından Mantarlar diğer bitkilerden farklıdır. �reme sistemleri de diğer bitkilere g�re olduk�a değişiktir. Tohumsuz bitkiler gibi sporlarıyla �oğalırlar Mantar sporları , t�rlerine g�re askocarp veya basidiocarp denilen şapkalardaki ascusların i�inde veya basidiumlar �zerinde oluşurlar. Doğal koşullarda bu sporlar uygun ortamlarda �imlenerek mantarın �remesini ve �oğalmasını sağlarlar, ancak Mantar yetiştiriciliğinde bu sporlar tohum gibi kullanılmazlar sporların besi ortamları �zerinde �imlendirilmesi veya doku k�lt�r� ile elde edilen miseller tohumluk olarak kullanılır. 2. Kompost : B�nyesinde Klorofil ihtiva etmediği i�in mantarlar kendi besinlerini yapamazlar. Besin maddelerini ortam i�erisinde hazır olarak bulması gerekir. Bu nedenle mantarlar, bitkisel ve hayvansal atıkların organik ve inorganik par�alanma �r�nlerinden yararlanırlar. Mantarlar protein sentezi i�in gerekli olan amino asitleri kompost ortamından almak durumunda olduğu i�in bu amino asitlerin ortamda hazır olması gerekmektedir. Ayrıca mantarların protoplazma ve h�cre zarı yapısı i�in pentoz, lignin ve pektin gibi karbon kaynaklarına da ihtiya� vardır . Organik ve inorganik materyallerin, mantarın kullanabileceği forma d�n�şebilmesi , kompostlaşabilmesi i�in fermantasyon ge�irmesi şarttır . fermantasyon yoğun bir mikro organizma aktivitesini ifade eder. Kompost fermantasyonunun az veya fazla olması mantar verim ve kalitesini doğrudan etkilediği gibi bazen tam başarısızlık nedeni de olabilir. K�lt�r mantarı yetiştiriciliği Başlangı�ta at g�bresinin kompostlaştırılması ile başlamıştır. Ancak at g�bresinin her yerde ve yeteri miktarda bulunamaması y�z�nden �eşitli �alışmalarla sentetik olarak kompost ve �eşitli organik atıkların at g�bresi evsafına getirilmeye �alışılmaktadır. Mantarın bileşimi kabaca %90 su ,%9 organik madde, %1 inorganik madde (k�l) olarak �zetlenebilir bu bileşimde C,H,O,N,P,K,S ve iz element olarak da Fe, Zn, Mn, Cu, Ca bulunmaktadır. Buna paralel olarak komposttun yapısına bakacak olursak , % 70 su, %20 organik madde, %10 k�l olduğunu g�r�r�z. Mantarın gelişmesi s�resince, kompost b�nyesindeki organik maddeler yavaş yavaş azalmakta, mantarın gelişmesi i�in gerekli besin ve enerjiyi sağlamaktadır. Sentetik komposttun Ana maddesi olarak buğday,arpa,�eltik, yulaf,�avdar, mısır sap ve samanları ,�ayır otları ve mısır ko�anı gibi tarımın yan �r�nleri kullanılır. B�nyesinde esas itibari ile sel�loz ihtiva eden bu materyallerin zenginleştirilmesi ve fermantasyonun istenilen d�zeyde ger�ekleşebilmesi i�in buna ilave edilecek katkı maddeleri şu gruplardan oluşur. 1. Grup: %21 lik Amonyum s�lfat %26 lık Amonyum nitrat %46 lık �re Y�ksek nitrojen (azot) bu katkı maddelerinden 1 ton kuru maddeye 50 kg mı aşmayan miktarlarda ilave edilir eğer amonyum s�lfat kullanılacaksa en az kendi miktarı kadar en �ok 3 katı miktarında CaCO3 ilave edilerek asitliği dengelenir. 2.Grup : Kan unu %13 N. Balık unu %10.5 N. Bu katkı maddeleri 1 ton i�in 10-15 kg miktarında kullanılmalıdır daha y�ksek dozlarda kullanılmamalıdır. 3.Grup: Malt atığı Bira posası Pamuk tohumu k�spesi – unu Soya k�spesi – unu Tavuk g�bresi Kepek 4.Grup: Şeker pancarı posası Patates posası Elma,�z�m v. b. gibi meyve posaları Melas Pamuk tohumu kabuğu Bu grupta yer alan maddeler d�ş�k azot ihtiva etmelerine karşın karbon hidrat muhtevaları olduk�a y�ksektir 5.Grup: İnek g�bresi Koyun g�bresi Domuz g�bresi Bu g�brelerin tavuk ve at g�bresi kullanılmayan kombinasyonlarda karısıma dahil edilmesi �nerilmektedir 6. Grup: Ot, yonca, ��g�l samanı Sentetik kompostlarda, başlangı� sıcaklığını y�kseltmek ve karbon hidrat kalitesini artırmak i�in en fazla %20 oranında bu grup a giren materyaller kullanılır, b�ylece ayni zamanda mikrobial pop�lasyon da hızlı bir şekilde artmış olur. 7.Grup : Ca SO4 Al�ı Ca CO3 Mantarın b�nyesinde �ok az Ca bulunmasına rağmen kalsiyumun kompost i�erisindeki muhteviyatı �ok �nemlidir. Zira mantar tarafından �ıkarılan oksalik asitin n�trlenmesi , dengelenmesi kalsiyumun tampon g�revi sayesinde olmakta ,ancak bu sayede d�zenli �r�n alına bilinmektedir. �zellikle amonyum s�lfat kullanıldığında karışıma ilave edilecek olan CaCO3 kompost asitliğini reg�le eder.Amonyum s�lfat kullanılmadığı durumlarda ton başına en az 25 kg al�ı ilave edilmesi gerekir., Kompost un Fermantasyonu: Kompostlaştırma, a�ıkta , aerobik fermantasyon dediğimiz, oksijen t�keten mikroorganizmaların organik maddeleri par�alaması ile oluşur. Bu mikroorganizmaların �alışması i�in su ve oksijene ihtiya�ları vardır. Bu nedenle kompostlaştırılacak materyalde nem ve oksijenin yeterli d�zeyde olması gereklidir. Kompostlaştırma işlemine başlamadan 3-4 g�n �nceden ham madde iyice ıslatılarak istenilen nem d�zeyine getirilir ıslatma esnasında ham maddelerin zaman zaman karıştırılması homojen bir ıslatmayı sağlama a�ısından �nemlidir. Islatmadan sonra azot ve karbon kaynaklı aktivit�rler karıştırılarak yığın yapılır. Yapılan yığın belli y�kseklikte ve genişlikte olmalıdır aşırı y�ksek yığınlar aşırı ısınma nedenidir. Mikroorganizma aktivitesinin artmasıyla birlikte ve belirli bir s�re sonra yığın i�erisindeki oksijende azalma olacaktır , bu nedenle yığın belirli s�relerde aktarılarak havalandırılır. Aksi halde yığının i� kısmındaki mikroorganizmalar havasız kalacaklardır. Kompost i�erisindeki oksijen, mikroorganizma faaliyetine g�re 48 –96 saat i�erisinde t�ketilir . bunun i�in mikroorganizma faaliyetinin az olduğu ilk karıştırma ile 1. aktarma arasında ge�en s�re uzun tutulur. Kompost yığınının nemi kompostlaştırmayı etkiler. Nemin istenmeyen �l��de y�ksek olması oksijenin kompost yığınının i�erilerine kadar girmesini g��leştirir. Bu durumda kompost i�erisinde havasız şartlarda yaşayabilen (anaerob) bakteriler �oğalacağından kompost a ekşimsi bir koku hakim olur bu durum , kompost ta geliştirmek istediğimiz k�lt�r mantarı miseli �zerinde toksik bir etki yaratır. Kompost neminin fazlalığında olduğu gibi eksikliği de kompostlaştırmada başlı başına başarısızlık nedenidir. ��nk� nemin yetersiz d�zeyde olması, mikroorganizmaların faaliyete ge�mesini engeller. Kompost form�lleri: Mantar �retimi amacıyla her t�rl� organik atıklar kullanıla bilinirse de ana madde olarak buğday ,�avdar, arpa sap ve samanı, mısır sapı ve ko�anları,�ayır otları ile bu ana materyali fermantasyona sokabilmek i�in at, tavuk, koyun ve ke�i g�breleri , buğday kepeği, pamuk, soya, ay�i�eği, susam k�spe ve unları, zeytinyağı fabrikası atıkları, inorganik azot kaynağı olarak amonyum nitrat,amonyum s�lfat, �re gibi ticari g�breler ve karbonhidrat ca zengin şeker pancarı melası, bira melası , �z�m cibresi, gibi katkı maddeleri bu ama�la değerlendirile bilinir. Ayni gurupta yer alan materyallerin biri diğerini ikame edebilir. Bu nedenle ş�phesiz hepsini ayni anda kullanmak gerekmez. Bu ama�la kullanacağımız materyalleri se�erken işletme ekonomisi ve a�ısından en kolay ve ucuza temin edilenine y�nelmek gerekir. �rnek olarak bol ve taze at g�bresi bulunan bir b�lgede at g�bresini temel alan bir kompost hazırlana bilinir. Burada atın dışkısı ile beraber altlık olarak kullanılıp idrar ile iyice ıslanmış olan hububat sapları da değerlendirilir. Bu materyal kompostlaştırma aşamasında%30-40 ve past�rizasyon aşamasında %20 kuru madde kaybına uğrar. Basit bir kompost Tavuk g�bresi(1000Kg)+Sap-saman (1000 Kg)+Al�ı (60Kg)+Su(3000-5000litre)=Kompost(2,5-3ton Değişik kompost form�lleri 1.form�l 2.form�l 3.form�l At g�bresi : 1000 kg At g�bresi : 1000kg At g�bresi : 1000kg Tavuk g�bresi : 150 kg Tavuk g�bresi : 150kg Tavuk g�bresi : 150 kğ Buğday kepeği : 25 kg Pamuk tohumu k�spesi: 30 kg Malt �imi : 50 kg Amonyum nitrat : 3 kg Al�ı : 30 kg Al�ı : 20 kg �re : 1, 5 kg Al�ı : 40 kg Taze ve bol at g�bresinin temin edilemediği yerlerde kompost tamamen tarımsal kaynaklı atıklar kullanılarak sentetik olarak hazırlana bilinir. Uygulama alanı bulunan bazı sentetik kompost form�lleri aşağıda verilmiştir 1.form�l 2.form�l 3.form�l Buğday sap : 1000 kg Buğday sapı :1000 kg Buğday sapı :1000 kg Buğday kepeği : 140 kg Ay�i�eği k�spesi : 100 kg Tavuk g�bresi : 500 kg Melas : 40kg Amonyum s�lfat : 50 kg A.Nitrat : 20 kg Amonyum nitrat : 23 kg Mozaik tozu(CaCo3) : 25 kg Kepek : 100 kg �re : 13 kg Al�ı : 30kg Al�ı : 60 kg Al�ı : 40kg Uygulanacak kompost form�lleri ve işletmenin b�nyesine g�re kompost yapım akışı ve s�resi pek fazla değişmemektedir. Bu klasik kompost yapım s�resini kısaltan ve ‘’ kısa kompost yapma veya hızlı kompost yapma ‘’ gibi başka y�ntemlerde geliştirilmiştir bu y�ntemde s�re �ok kısalmakta ve kompost u oluşturan form�llerde olduk�a farklılık arz etmektedir. Kompost yapımı sırasında meydana gelebilecek aksaklıklar ve alına bilinecek �nlemler: 1- Kompost sıcaklığı fermantasyonda 60-70 C ye kadar y�kselmiyorsa: a-Aktivit�r maddeler yeterli d�zeyde değildir. Kompost form�l� yeniden kontrol edilerek azot i�eriğine bakılır, karbon hidrat ca zengin melas veya �z�m cibresi ilave edilir b- dış hava sıcaklığı �ok d�ş�k ise yığının �zeri �rt�l�r. c- yığın gevşek ise sıkıştırılır. d- yığın y�ksekliği az ise y�kseltilir. e- yığında fazla nem varsa hemen havalandırılır. 2- Yığın da amonyak gazı oluşmuyorsa: azot kaynağı olan aktivit�r madde ilavesi yapılır. 3- Kompost un ekşi kokması halinde: a- yığın nemi fazladır. Havalandırılır b- aktarma aralıkları uzundur, aktarma aralıkları kısaltılır c- yığın �ok fazla sıkışıktır. Kabartılır. 4- fermantasyon her yerde eşit olmuyorsa: a- katkı maddeleri homojen dağıtılmamıştır. b- Aktarmalarda yığının dış kısmı devamlı dış da i� kısmı devamlı i�te kaldığını g�sterir (aktarma esnasında yığının dış kısmı i�e i� kısmı dışa gelmesine dikkat edilmelidir.) 5- kompost yağlı g�r�n�şte ise: a- Yığına yeteri kadar al�ı karıştırılmadığı, b- Form�ldeki bir maddenin eksik olduğu akla gelir 6- Kompost neminin fazla olması ,gereğinden fazla, komposttun kuru kalması gereğinden az su verildiğini g�sterir. 7- Past�rizasyondan �nce komposttun sarı renkli ve parlak g�r�n�şl� olması, fermantasyonun kısa olduğunu g�sterir. S�re uzatılır. 8- Past�rizasyon �ncesi kompost ufalanmış g�r�n�yorsa, fermantasyon istenilenden uzun s�rm�ş demektir Past�rize aşamasına gelmiş iyi bir kompost şu �zellikleri taşımalıdır: - Homojen bir yapıda olmalıdır * - Kahverengi renkli (siyah ve sarı değil) ve �zerinde beyaz lekeler mevcut olmalıdır. * - Kolay par�alana bilinir olmalıdır.(iki el arasında zorlanmadan par�alana bilinmelidir) * - Nem oranı %70-75 olmalı (avu� i�erisinde sıkıldığında su belirmeli ) * - PH 8-8,5 arasında olmalı - Azot miktarı at g�bresinden yapılan kompostlarda %1,7-2,0 sentetik kompostlarda %1,8-2,2arasında bulunmalıdır. KOMPOST ODASI #2 (mesaj-linki) fadedliver Bu odanın amacı, kompost yapım yerinde hazırlanan ve birinci fermantasyon aşaması sona ermiş bulunan kompostu bu odalara almak ve kompostu mantar yetiştirmeye uygun hale getirmektir. Burada iki olay cereyan eder. Birincisi kompost i�erisindeki k�lt�r mantarına ileride rakip olacak, mantar, bakteri, solucan, nemetod, kurt, larva, sinek ve b�cek gibi �eşitli zararlı ve hastalık etmenlerini �ld�rmek, yok etmek yani kompostu bir �l��de arı haline getirmek; ikincisi komposttaki besin maddelerinin karamelizasyonu yapmak ve mantar tarafından alınabilir hazır depo maddeleri şekline sokmak, yani kompostun kond�syonelleştirilmesini sağlamaktır. Oda i�inde 60�C ' ye ulaşan bir sıcaklık ve % 80-90 oransal nem bulunur. Binanın bu sıcaklığa sabit bi�imde tutması ve ısı kayıplarının az olması gerekir. Bu y�zden duvarlar taban ve tavan izole edilir. İzolasyonda �ift duvar arasına cam y�n�, poli�retan levhalar, saman gibi ısı ge�irmez maddeler konur. Ayıca duvarlar, y�ksek nemi ge�irmemesi ve bundan zararlanması i�in ziftlenir. Benzer maddelerle boyanır veya metal alim�nyum levhalarla kaplanır. Bu ama�la bitumin boya ile boyama yapılır. İlk boyamada 1m 2 yere 0.3 kg flintkote 1:1 oranında su ile inceltilip s�r�l�r. Kuruduktan sonra ikinci kat sulandırılmadan ve 1m2 ye 1kg boya gelecek şekilde s�r�l�r. 24 saat sonra yine 1 m2 lik alana 1 kg'lık ��nc� flintkote katı �ekilir. Siyah boya oda i�inde iyi g�r�n�m vermez. Bunun �zerine ayrıca beyaz renkli bir boya s�r�lebilir. Y�ksek sıcaklık yanında odaya, belirli oranlarda ve belirli zamanlarda taze havanın verildiği bir giriş kapağı bulunmalıdır. Taze hava mikroorganizma faaliyeti i�in gereklidir. Amonyak ve karbondioksit gibi gazların atılması i�in de ayrıca bir boşaltma deliği bulunmalıdır. Kompost havalandırılır ve soğutulurken yani taze hava i�eri alınırken filtre edilmelidir. Aksi halde kompostun yeniden hastalık ve zararlı etmenleriyle bulaşması s�z konusudur. Odalara kompost kasalar i�inde konur. Kasalar �st �ste yığılır ve yan yana konur. Kasalar arasında havanın ge�ebileceği ve rahat�a dolaşacağı kadar aralılık bırakılmalıdır. Duvarla kasalar arasında 10-20 m y�kseklikte yığılır. Son yıllarda kompost k�tle past�rizasyonuna da tabi tutulmaktadır. Odanın b�y�kl�ğ� kullanılacak kompost miktarına bağlıdır. Ancak y�ksekliği 4-4.5 m olmalıdır. Kompost 1.5-2 my�kseklikte yığılır. İşletmelerde bazen birden fazla past�rizasyon odası yapılabilir. Daha �nce belirttiğimiz gibi bir part�rizasyon odası sekiz k�lt�r odasını besleyebilir. Bunu dikkate alarak past�rizasyon oda sayısı ve b�y�kl�ğ�, k�lt�r odası sayısından hareketle belirlenir. Kompost nedir? -------------------------------------------------------------------------------- Mantarlar klorofil i�ermediklerinden diğer bitkilerde �rneğin meyve ağa�ları ve sebzelerde olduğu gibi �z�mleme yapamazlar. Bu bakımdan da mantarın beslenmesi diğer bitkilerden �ok farklıdır. Mantar, kendisi i�in gerekli t�m besinleri bulunduğu ortamdan hazır olarak sağlamak zorundadır. Mantarların beslenmesi i�in gerekli olan ortam �eşitli organik maddelerin ayrıştırılması ve bazı besin maddelerinin ilavesi sonucu �zel y�ntemlerle hazırlanır. �zel şekilde hazırlanan bu ortama mantar yetiştiriciliğinde kompost adı verilir. Mantar yetiştiriciliğinde kullanılan başlıca işlemler aşağıda sıralanmıştır. - Kompost hazırlama - Kompost past�rize etme - Misel ekimi - Misel �n gelişimi - �rt� toprağının �rt�lmesi Bu işlemler buharla past�rizasyon y�ntemine g�re aşağıda a�ıklanmıştır. Kompost hazırlamada kullanılan malzemeler: At g�bresi (genellikle yarış atlarının altına ahırda altlık olarak atılan buğday veya �eltik saplı materyal) buğday sapı, �avdar sapı, �eltik sapı , par�alanmış mısır, sap ve ko�anları, �ayır otları, ay�i�eği sapları, fındık zurufu, pirin� kavuzu, buğday kepeği, pamuk tohumu k�spesi, soya, ay�i�eği, susam unları, zeytinyağı artığı, zeytin pirinası ,şeker pancarı melası, bira melası, �z�m cibreleri, tavuk, g�vercin, koyun, ke�i ve sığır g�breleri, kan ve kemik unu , mezbaha artıkları vb. her t�rl� organik maddeler ile amonyum nitrat, amonyum s�lfat, �re, potasyum nitrat, potasyum s�lfat, s�per fosfat gibi ticari g�breler( inorganik maddeler) k�lt�r mantarı yetiştiriciliğinde kolaylıkla kullanılabilen materyallerdir. Ayrıca, kompost ortamının pH ayarlamasında ve kompostun yapısının d�zeltilmesinde kire� al�ı, mermer tozu, vb. maddeler de kullanılmaktadır. Kompost hazırlığının temel amacı, kompost bileşimini oluşturan ham materyallerdeki besinlerin mantarlar tarafından alınabilir forma d�n�şt�r�lebilmesi i�in fermantasyon olayının sağlanmasıdır. Bunun i�in belirli �l��lerde ele alınan organik ve inorganik materyal karışımlarının ıslatılarak yığın haline getirilip belirli aralıklarla aktarılarak 15- 20 g�nl�k bir s�re i�inde fermantasyon işlemi sağlanabilmektedir. Kompostun fermantasyonundan sonra, misel ekiminden �nce, misellerin gelişmesi i�in uygun bir ortam elde etmek ve mantar misellerine zarar veren hastalık ve zararlıları �ld�rmek amacı ile past�rizasyon işlemi gereklidir. En etkin y�ntem buharla yapılan past�rizasyon işlemidir. Buharla past�rizasyon işlemi, fermantasyonun tamamlanmış olan komposta 5-6 g�n s�re ile 55-60 oC lik buhar verilerek ger�ekleştirilmektedir. İyi bir kompost nasıl olmalıdır? Past�rizasyonu tamamlanmış iyi bir kompost homojen bir yapı g�stermeli, amonyak kokusu tamamen atılmış olmalı, kolaylıkla par�alanmalı ve esnek olmalıdır. Bunun yanında kompostun nem oranı %65, azot oranı %1,8 -2 ve pH değeri 7 civarında olmalıdır. Kompost hazırlığından mantarın hasadına kadar : 15-20 g�n kompost hazırlama 5-6 g�n past�rizasyon 1-2 g�n misel ekimi 12-15 g�n misel ekimi �n gelişmesi 18-20 g�n topraklamadan sonra olmak �zere mantar hasadına başlandığında 59-66 g�n geride kalmış demektir. Bu s�renin de 33-38 g�n� misel �n gelişme ve yetiştirme odalarında ge�mektedir. Hasat d�neminde yetiştirme odalarının havalandırılması zorunludur. Misel ekimi: Yukarıdaki �zellikleri taşıyan kompost misel ekimi i�in uygun hale gelmiştir. Misel ekim işlemi past�rize edilmiş temiz kompostun, temiz bir zemine yayılarak, �zerine miselin elle serpilmesi ve sonra torbalanması veya her poşete ayrı ayrı bir kat kompost, �zerine bir kat misel, tekrar kompost şeklinde doldurularak elle yapılabildiği gibi , son zamanlarda teknolojinin gelişmesi ile birlikte b�y�k işletmelerde bu işlem makine ile yapılarak ekilmiş ve torbalanmış halde �reticilere sunulmaktadır. Bir ton kompost i�in ne kadar misel gerekir? Ortalama olarak bir ton kompost i�in 6-7 kg misel kullanılmaktadır. Bu g�n i�in �lkemizde mantarcılık sekt�r� �nemli gelişme g�stermiştir. Resmi ve �zel bir �ok işletmede modern y�ntemler kullanılarak kompost hazırlanmakta ve buharla veya ısı uygulaması ile past�rizasyon işlemleri yapılmakta ve hazır ekili olarak kompost torbaları �reticilerin hizmetine sunulmaktadır. Ekimi yapılmış, torbalanmış ve �retim odasına yerleştirilmiş olan kompost i�in mantar elde edilinceye kadar 3 farklı gelişim devresi; 1. Misel �n gelişmesi: 2. Topraklama 3. Hasat Mantarlar neden ufacicik Kaliyor? -------------------------------------------------------------------------------- Merhabalar, Ben Tezcan Cem Polonyada yasiyorum ve burasi Mantar uretiminde avrupada Hollandayla beraber en buyuk uretici konumunda...Biraz hobi az bucuk ticari mantar yetistiriyorum ve bu benim ilk denemem... Mantar yetistirmek icin ilgili bilgileri, bilgi paylasan sanal dostlardan ve burda uretim yapan Manatrci dostlardan aldim..Derme catma olusan bilgiyle hadi baslayalim dedik ve uretim soyle gerceklesti... -Uretim denememi 6 m2 = 30 torba hazir kompost (miselleri ekilmis) ile basladim. -Yaklasik 20 gun hazir kompost 24-28 C arasinda degisen sicaklikta cogunlukla 26-27C kapali ortamda, tum kompost beyaz bisekilde miseller kaplayana kadar, kisaca uygun ortamda benim acimdan 1. devre basariyla gerceklesti -20 gun sonra torf atmadan once tirmiklama yada tirnaklama yaptim ve torf topragini orttum. - Ortulen torf topragini hali hazirda burdaki mantar ureticilerinin kullandigi torf tu. Aldigim kompost poset miktari kadar hesaplayip torf topragi verdiler, dengeli bi sekilde bu topragi orttum - Ortugu topragini serdikten Yaklasik 3-4 gun sonra gunde 2 kez sulama yapmaya basladim - Bu sirada internetten aldigim bilgi dogrultusunda ortu topraginin 4cm olmadigini dusunup bazi yerlere PH degeri 3,0-3,5 olan torf topragi kullanip yama yaptim ve hafifce bana verilmis olan topragin ustunude bu torfla orttum, dusuk miktarda bu torfu kullandim!!! (Aman arkadaslar dikkat edin ustunde mantar icin toprak yazsa bile PH degeri 7,0-8,5 araliginda olan torf kullanin, bu yaptigimi yapmayin)!!! -yanilmiyorsam (not almamisim bu bolumu) 3 gunluk sulamadan sonra sulamayi kesip kompostun isisini 16-17 dereceye dusurerek mantarlara sok yaptim - Mantarlar toplanana kadar sulama yapmayip 1.flash devresini tamamladim... Ve konu basligimda burdan sonra basliyor -1. Flash devresinde orta ve buyuk capli mantar orani muhtemelen 50% falandi, digerleri ufak kalmisti, 1 cm-1,5cm capinda... - 1. Flash devresini ne zaman tamamladim bilmiyorum cunku surekli gunde,veya 2 gunde 1 mantar topluyodum buyuk olanlari... - Bu sirada ben hala sulama yapmadigimdan toprakta kuruma ve catlama bas gosterdi...Sagolsun mantarlar gelmeye devam ediyordu ve sicaklik 15-17 derecede devam ediyordu... Havalandirma el terazi goz kantar sekilde sadece oda kapisi acik birakilarak yapiliyordu - Toprakta catlama eylemi gorununce mantar yetistiren dostlara sordum , suyu kestikte ne zaman verecez tekrar bunu diye toprak kurudu...Neyse mantar durumumum resimleri cekip gosterdim dediler gunde 2 kere sulamaya basla... - yaklasik 1 ay surekli urun aliyorum, 2 veya 3 gunde bir kere sicaklikta surekli 15-17 derece arasi... ama mantarlar hep ufak kaliyor buyumuyolar 3-4 cm capa ulasmiyolar, max 25% urun bu capa ulasiyor digerleri omurlerini "pigme mantar" olarak tamamliyolar... Hemen hemen hergunde sulama yapiyorum gunde 2 kez... - ek bilgi, ortu topragini serip, mantarlar tum topragi kapladiktan sonra topraga tirmiklama yapmayi atladim, yani tirmiklama yapilmadi topraga... - Mantarlar sanki 1 kok uzerinden 20 tane falan cikiyor ve birbirleriyle oyle ic icelerki buyumelerine zaten imkan yok gibi duruyor Yanlis biseyler yaptigimi biliyorum ama nerde yanlisliklar yaptigimdan emin degilim...Bu sebeble sorularim bolumune geciyorum 1) Flash doneminde mantarlarin hepsini ayni anda toplamalimiyim yada max. kax gunde 1. flash devresini kapatmaliyim? ve falash doneminde sicaklik ne olmali? 2) Flash donemi bittikten sonra, sicaklik kac derece olmali..ayni derecede 15-17C mi olmali yoksa arttirilmalimi, eger sicaklik degisicekse bunu sema(cizelge) ile gorebilirmiyiz 3) Sulama ne zaman baslar ne zaman biter ve sonra tekrar ne zaman baslar? mumkunse sema ile gorebilirmiyiz 4) Benim mantarlarin boylarinin ufak kalma sebebi neler olabilir? 5) Az miktarda kullandigim PH degeri 3,0-3,5 uzerinde mantar icindir yazan torfun, mantarlarin ufak kalmasina etkisi varmidir... 6) sanki 1 kok uzerinden buyuyormus gibi gorunen cok sayida (ornegin 20 adet) mantarin olmasi normal mi, mantarlar sanki 1 kok uzerinden cokca mi veriri yoksa, benim topraga tirmiklama yapmamamin etkisimidir? 7) Uretim yerim hijyen acisinda oldukca eksi kabul edilebilir, buna ragmen herhangi bir hastalik gormedim...Internet uzerinden aldigim bilgilerde hijyenin oneminden surekli bahsediliyor ve yiginlarca ilac kullanmamiz gerektigi yaziyor..ben ilacda kullanmadim...Bu durumda hijyen konusu mu abartiliyor yoksa benim mantarlarin hala saglikli olmasimi normal olmayan bi durum? Hazir kompostlar omrunu tamamladiginda bu kompostlari bahcemize dokup ustunede torf atsak, o bolgede mantar cikma ihtimali nedir? Uzunca bir yaziyla anlattigim icin durumumu kusra bakmayin, amac bilgi paylasimi oldugu icin, bana vereceginiz cevaplar baskalarinada isik tutacagindan mumkun mertebe anlasilir dille ve net olarak belirtmeye calistim MANTAR Mantar Yetiştirme Yerleri Mantarın yetişme yerleri a�ık (doğada) ve kapalı �retim alanları olmak �zere ikiye ayrılır. Doğada tabi halde �reyen mantarların oluşması verim potansiyeli, direkt �evre koşullarına bağlı olduğundan ve bunların nasıl olacağının �nceden kestirilememesi, bir tarımsal işletmenin sadece doğa mantarları toplayarak, satması ekonomik değildir, bir�ok riziko taşır. Bu bakımdan bizim i�in esas olan kapalı ve kontroll� koşullarda yapılan �retimdir. Zaten mantarın ticari �retim yerleri, etrafı kapatılmış, iklim koşulları kısmen veya tamamen ayarlanabilen �zel �retim yerleri veya mantarın ekolojik koşullarını yaratacak, herhangi bir �nlem almadan, kendiliğinden meydana geldiği kapalı alanlardır. Bu yerlerin başında mağara ve t�neller, bira ve şaraphane mahzenleri, bodrum ve kilerler gelir. Nitekim bu doğal kapalı alanlar, mantar �retiminin ilk yıllarında geniş �apta kullanılmıştır. Ancak g�n�m�zde �retim maliyetlerinin �ok artması, bu yerlerde mantar verimin istenen d�zeye �ıkartılamaması y�z�nden, yerini mantar �retimini en iyi şekilde, k�rlı yapılabilecek, g�n�m�z�n teknolojik yeniliklerinden yararlanan �zel inşa edilmiş mantar �retim tesislerine bırakmıştır. Bununla beraber yeni teknoloji daha �ok b�y�k işletmelerde g�r�l�r. ��nk� yatırım maliyeti olduk�a y�ksektir. Orta, k��k ve �zellikle aile işletmelerinde daha basit ve maliyeti d�ş�k ve aşağıda �zelliklerini vereceğimiz yetiştirme yerleri kullanılmaktadır. MANTAR 8.1. Mağara, T�nel ve Galeriler Mağara, t�nel ve galeriler doğada kendiliğinden meydana gelmiş olabileceği gibi, insanlar tarafından da a�ılabilir (Şekil 44.10). Derinlik ve b�y�kl�kleri olduk�a farklılık g�sterir. Yine bir yıl i�ersindeki sıcaklık ve nem oranları da �ok değişkendir. Bununla beraber yaz aylarında 10-20oC sıcaklığa ve % 50-70 neme, kış aylarında 0-10oC sıcaklığa ve % 60-80 neme sahiptirler. En �nemli sorun, havalandırmada kaşımıza �ıkar. Toprak y�zeyinden olan derinlik ve hacimsel b�y�kl�k arttık�a havalandırma yapılması zorlaşır ve bu �retim yerlerine kirli havanın atılacağı ve temiz havanın alınacağı bir sistem konulmalıdır. Ancak havalandırmanın devreye girmesiyle, dış havanın i�eri taşınması ve kompostun ortamda yaratacağı sıcaklık farklılığı, mağara ve t�nellerdeki doğal iklim dengesini bozacağı unutulmamalıdır. Şekil 44.10. Mağaralarda Mantar Yetiştiriciliği (Hunte, 1973) Herhangi bir �nlem alınmaz ise, bu �retim yerlerinde ancak mevsimlik �retim yapılır. Yıl boyu �retim i�in mutlaka klima sistemi konulması gerekir. Mantar �retiminin ilk yapıldığı eski d�nemlerde, �retim kompostun yere serilmesi veya k�mbet şekline getirilmesiyle yapılmıştır. İlerleyen yıllarda, daha ekonomik �retim i�in, mağara ve t�nellerin y�ksekliğine bağlı kalarak bir ka� sıralı ranza, ranza �zerine konan torba veya kasada �retimine ge�ilmiştir. Yerde yapılan ve klima d�zenlemesi yapılmamış işletmelerde verim 6-8 kg/m2 civarındadır. Buna karşılık klima d�zenlemesi yapılmış ve ranza sistemine ge�ilmiş işletmelerde verim 15-20 kg/m2 arasında oynar. MANTAR 8.2. Bira ve Şaraphane Mahzenleri İyi bir fermantasyon mahzeninde sıcaklık mağara ve t�nellerden daha d�zenli olup, yaz ve kış sıcaklık 15-17oC ve nem % 60-70 arasındadır. Sıcaklık farkı 5-6oC yi, nem % 10-20 yi ge�mez (AKMAN ve YAZICIOĞLU, 1960). Kısmi bir havalandırma sistemi vardır. Ancak bu havalandırma mantar �retimi i�in yeterli değildir. Klimada hi� bir değişiklik yapılmaz ise, mevsimlik �retim, havalandırmanın d�zeltilmesi ve klima sistemin yerleştirilmesi durumunda yıllık �retim ger�ekleştirilir. Bira ve şaraphanelerdeki mantar �retimi, aynen mağara ve t�nellerde olduğu gibi başlangı� yıllarında kompostu yere serme veya k�mbet şeklinde yapılmış, daha sonra ranza, torba veya kasa sistemine ge�ilmiştir. Verim, işletmenin modernliğine bağlı kalarak 6-25 kg/m2 arasında oynar. MANTAR 8.3. Bodrum ve Kilerler �lkemizde �zellikle son yıllarda, b�y�k şehirlerde oturan halkın b�t�esine ek gelir getirmek amacı ile, �nce banyo veya mutfağın bir kenarında birka� torba koyarak başlayan hobi şeklindeki mantar yetiştiriciliği, daha sonra binaların alt katlarındaki depo, kiler ve bodrumların �retime uygun hale getirilmesiyle k��k aile işletmeciliğine d�n�şm�şt�r. Şu anda ise bir�ok k��k ve orta b�y�kl�kteki işletmenin şehir �evresindeki bodrum ve kilerlerde mantar �rettiklerini g�r�yoruz. Bu tip �retim yerlerinde, belediye kanunlarına g�re, iskan alanlarında kompostu hazırlamak insan sağlığı a�ısından yasak olduğundan, kompost dışardan satın alınır. Bu y�zden hazır komposta olan gereksinim g�n ge�tik�e fazlalaşmaktadır. Bu istek, sırf kompost �retimi yapan b�y�k şirketlerin doğmasına yol a�mıştır. Şu anda resmi ve �zel kompost satışı yapan 10-15 kuruluş mevcuttur. Bu kuruluşlar, kompostu 15-25 kg’lık naylon torbalar i�inde aşılanmış, aşılama sonrası miselleri sarmış, hatta �zerine �rt� toprağı serilmiş ve primordium safhasına ulaşmış olarak, değişik kademelerde satmaktadır. Materyali satın alan işletmeler, kompost hazırlama sırasında kullanacakları buharlı ısıtma sistemlerinden ve izolasyon yapma zorunluluğundan kurtulmakta ve �retim i�in daha basit yatırımlara girmektedir. Onlar i�in, basit bir havalandırma ile, misel gelişme anında 24-26oC, �retim sırasında 14-16oC sıcaklık temin edilmesi, bir klima sisteminin �retim odalarına takılması ile yeterli olmaktadır. Kira ile tutulan 6x10 = 60 m2 lik bir kapalı bodruma, enine yerleştirilen 5m boyundaki 5 adet ranzaya, 5 adet 1x5 m boyutunda raf yaptıklarında, 25 raf ve her raf �zerine 0,5m �apında 20 adet torba koyduklarında, odaya 500 torba sığdırabilmektedir. Torba başına verim 2-6 kg kabul edilirse, 2-3 aylık bir d�nem i�in toplam verim 1-3 ton’dur. Bug�n mantarın toptan satış fiyatı pazarda 1-3 milyon TL olup, işletmenin ana geliri ortalama 4 milyar TL’dır. Bir torbanın işletmeye maliyeti 1-3 milyon TL ve bir torbaya yapılan bakım masrafı 2-5 milyon TL olduğunda, torba başına gider ortalama 5 milyon TL ve toplam gider 2,5 milyar TL’dır. İşletmenin net k�rı 2-2,5 milyar TL arasında oynar (Yıllara g�re torba alışı, mantar satış ve maliyetinde meydana gelecek değişimlerden dolayı, bu hesaplama g�n�n koşullarına uyarlanabilir). Hesaplamadaki �ekici k�rlılık, her sene y�zlerce kişiyi mantar �retmeye başlatmaktadır. Ancak unutulmaması gereken bir nokta daha vardır. Her fazla k�r getiren işin, aynı şekilde rizikosu da fazladır. Nitekim mantar �retiminde de riziko b�y�kt�r. Riziko ilk yıllarda kendini pek g�stermez. Ancak �retimin ilerleyen yıllarında ortaya �ıkar. İşletmede bilgi ve g�rg�n�n yetersiz olması, ayrıca �retim i�in yeterli olanakların bulunmaması, işletmede hastalık ve zararlıların giderek artmasını ve ortamı �retim yapılmaz hale getirmesi riziko sebepleridir. Başta gelen k�rlılık giderek yerini zarara bırakır ve bir�ok işletmede olduğu gibi işletme a�ılmasından 2-4 yıl sonra kapanır. Fakat zarar eden ve işletmelerini kapatan bir�ok yetiştiricinin aklı, ilk �retim yaptığı yıllarda kalır, g�z�n�n �n�nden torbalarda mantarların meydana getirdiği beyazlığı yok edemez ve bir kez mantar �reten bir kişi, kendini tekrar bu işi yapmaktan zor alıkoyar. Mantar �retimi onda adeta bir bağımlılık, alışkanlık halini almıştır. Ge�mişteki g�zel �retim hi� bir şekilde unutulmaz ve etrafa hep bu iyi durum anlatılır. Bu y�zden her yıl batan ve işi kapatan y�zlerce kişi yerini, işe yeni başlayan y�zlerce kişiye bırakır. k�lt�r mantarı �retiminin bug�n� ve gelecegi nem olayını ayarlayamaz iseniz istenilen verimi alamzsınız. Manter yetiştiri�iliğinde en �nemli iki fakt�r toprak ısısı ve nem olayıdır. K�lt�r mantarı yetiştiriciliginde g�zden ka�an en �nemli husus hijyendir. Yeterince dikkat edilmezse hastalıklar ve sinekler �r�n�n�ze ortak olabilir. Bu basit gibi g�r�nen noktaya dikkat edilirse verimde artış olacaktır (tabii kompost ve misel kalitesi belirleyici fakt�rlerdir) Malesef �lkemizde �retici değilde,aracı kazanıyor.�stelikde t�keticede �r�n� pahalı alıyor.Bu t�r işletmelerde Kompost �ok �nemli,şayet siz kompost yapamıyorsanız,hevesinizi kırmak istemem ama, kazanamazsınız.Yıllar �nce T�RKTUR mantar fabrikasında �alıştım.BU işler komple işler.Yani Koppost tesisiniz,�retim tesisiniz,soğuk hava deponuz,sevk ara�larınızki(teferruatlı),Mantar işleme �niteniz(Konserve,�orba vs) en �nemlisi pazarlama departmanınız mutlaka olması gerekli;yoksa anca karnınız doyar.